Azken hausnarketa eta balorazioa

Eskola Inklusiboaren Oinarriak ikasgaiaren azken hausnarketa eta balorazioa egiteko garaia iritsi da, baina lauhilabete honetan zehar ikasitakoa islatzea eta hitz gutxitan laburtzea ez da lan erraza izango, arlo akademiko edo profesionalean ikasteaz gain, nire egunerokotasunaren arlo pertsonalean ere ikasteko eta aldatzeko baita nire nortasuna eraikitzeko aukera paregabea eskaini baitit.

Hasieran, otsaila aldera, inklusioaren inguruko ezagutzak urriak ziren arren, interes eta jakinmin handia nuen, zer landu eta ikasiko nuela entzuteko. Hasiera-hasieratik, ikasgai hau bestelakoak bezalakoa izango ez zelaren susmoa nuen, irakaslearen jarrera eta pentsamendua ezberdina baitzen, eta hala izan da.

Lehenengo egunetik, taldeka lan egitearen garrantzia goraipatu izan du, eta bere hitzetan sinestuz, horrela egin dugu lan klaseetan. Hala ere, nire ikaste koadernoa den honetan, lana indibiduala edo banakako lana nagusi  izan da, bertan, nire ikas prozesua, nire ondorioak eta nire hausnarketa pertsonalak agertzen direlarik, jarrera kritikoa garatuz. Hau horrela izan arren, blog honetan islatutakoa, klasean taldeka lan egindakoaren ondorioak dira, edo klasekide guztien artean egindako eztabaiden eta ekarpen ezberdinen ondorio dira.

Esan bezala, ikasgai honetako metodologia, talde lanetan eta kooperazioa, parte hartzean eta zine forum-ean oinarritzen dira, eta erabilitako metodologia hau oso esanguratsua eta interesgarria iruditu zaidala aitortu behar dut. Talde lanetan, oso gustura sentitu naiz, eta horrez gain, ikasteko eta ikuspuntu ezberdinak hautemateko aukera eman dit. Hau da, taldeetan, taldekide bakoitzaren parte hartzearen eraginez, guztion iritziak eta pentsamenduak entzun ahal izan ditut, eta nire iritziarekin alderatuz, nire hausnarketa eta ondorioak atera ditut. Gainera, talde lanaren alde positiboa dena, elkarren arteko laguntza da, hau da, pertsona batek ulertzen ez duena, besteak azaltzen dio, berdinen arteko ezagutza eraikiz.

Hau horrela izanda, ezagutza era teoriko batean eraikitzea baino, era praktiko eta dinamiko batean sortzea izan da bidea, beti ere, talde lanaren eskutik. Honen aurrean, esan beharra daukat, irakaslearen jarrera momentu orotan oso aktiboa eta prestutasunez beterik izan den arren, zenbait momentutan gure jarera ez da egokiena izan, hots, pasiboa izan da eta gogorik gabekoak. Hala ere, irakasleak ahaleginak egin ditu gure jarrera aldatzeko gauzak hobetze eta aldatze aldera, batzuetan asmoa lortu ezinik.

Ikasle gisa, zeinbait momentuan, galduta sentitu naiz, jarraitu beharreko eskemarik aurrean izan ez dudalako.  Batzuetan, ez nekien zer zen klase bakoitzaren helburua edo egin beharrekoa. Gainera, ikasgaia den side-a egon eta bertan baliabide eta informazio ugari ego arren, hauek bilatzeko kaosa izan da, oso ordenatutik ez baitago, gauzak aurkitzeko zailtasunak areagotuz. 

Bestetik, ikasgai hau aurrera eramateko, klasean adi egotea eta horri buruzko  apunteak hartzea  oinarria  izan da gerora horren inguruko hausnarketa egiteko,  eta Ikaste Koaderno hau den honetan islatzeko. Beraz, ikasgai honetan, ikasle presentziala izateak, izugarrizko garrantzia izan duela uste  dut, informazioa eta ezagutza garrantzitsuena klasean eman dugulako, talde handitan zein txikitan, bertan konklusio nagusiak atera baititugu. Eguneroko lana eta prozesua, egunean eramatea, autonomia lantzen lagundu du, bakoitzak erritmo eta lan egiteko era ezberdinak dituelarik.

Etorkizunean, ikastetxeetan ikasleen artean aniztasun ugari egongo da, gure gizartea anitza den bezala. Hau da, ikasle bakoitza, lan erritmo, behar, zailtasun, kultura, ohitura, jarrera, etab. ezberdinak izango ditu. Aniztasun hau, errespetatu eta baliotzat hartu behar ditugu, edozein jarrera diskriminatzaile baztertuz eta irakaste eta ikaste prozesuan konpromisoa hartuz. Beraz, ikasleen testuinguru zabala kontuan hartuz, curriculumean oinarritutako ikuspegia kontuan hartuko dugu, guztion parte hartze sustatuz eta ikasle guztientzat eraginkorra izango den irakaskuntza eta ikaskuntza aplikatuz.

Hezkuntza Premia Bereziak dituzten ikasleak egotekotan, behaketa ezinbesteko teknika edo tresna izango da. Ikaslearen ezaugarriak eta jarrerak behatuko ditut eta ondoren, gainerako irakasleekin baita ahokulariarekin hitz egingo dut. Gero aholkulariaren eta Berritzgeunearekin batera, ikasle horren diagnostikoa egingo da, hortik aurrera, bere beharrek erarik egokien erantzuten ahaleginduko naiz, beharrezkoak diren espezialisten laguntzarekin baliatuz. 

Kasu hauetan, Curriculumean egin beharreko egokitzapenak egin eta gero ikastetxe barruko zein kanpoko espezialistekin harremana eta kolaborazioan lan egingo dugu, gelako tutorea ikaslearen espezialista dela ahaztu gabe. Horrez gain, ikasle hauen familiarekin zein Komunitate osoko partaideekin harremanetan egotea funtsezkoa izango da, guztiok norabide beran lan egiteko eta informazioa elkartrukatzeko. Azken finean, ikaslearen ongizatea eta garapen integrala  bermatzea da helburua, bere beharrak erarik egokienean erantzunez. Horretarako, ikasleen gaitasunak eta ahalmenak kontuan izan behar ditugu, ezintasunak edo zailtasunak alde batera utziz.

Prozesu hau, oraindik bukatu gabe dagoen bidea da, oraindik asko dago egiteko, eta guztion artean aldatu, eraiki eta hobetu behar dugu, guztioantzat kalitatezko hezkuntza sistema eraikiz. Haur hauen etorkizuna gure eskuetan dago, eta horretarako orain arte egondako pentsamendua eta jarrera aldatu behar dira. Argi izan behar dugu, bakarrik ezin izango dugula ezer egin, baina gure klasean hasitako aldaketa  eta hobekuntza txikiak, Komunitate osora zabaltzeko aukera dagoela ez dugu inoiz ahaztu beha, gogoa eta jarera baikorra behar da horretarako.

Pertsonalki, espektatibak bete dira, baina zenbait egoeretan, klasean gehienbat, nira jarrera aldatu behar dudala uste dut. Honekin esan nahi dut, parte hartzera animatu behar naizela, beldurrik edo lotsarik izan gabe. Izan ere, denok erratzen dugu, eta errakuntza horietatik ere eraikitzen da ezagutza.

Hau guztia esanda, eta aurrekoa laburbilduz, ikasgai hau etorkizunera begira oso baliagarria izango dela uste dut, Hezkuntza Premia Bereziak dituzten ikasleei erantzuna emateko zein benetako inklusioa bermatu ahal izateko. Ez da lan erraza izango, baina hasteko momentua da. Ikasgai honek, nire burua, egoera horietan kokatzen eta egoeren aurrean zer egin eta zer nolako jarrera eduki behar dudan aurreikusteko balio izan zait. Orain, momentua heltzea baino ez dago, bitartean formakuntza eta ezagutza eraikitzen jarraituko dut. 

Gure lanari etekina ateratzeko...

"El Pequeño Salvaje" pelikula ikusi eta honi buruzko fitxa teknikoa egitea erabaki genuen. Era berean, pelikula bera ikusi eta aztertzerakoan bata bestearen ikuspuntua jasotzeko aukera paregabea izan da, norberaren azterketa eta hausnarketa pertsonala elikatuz.

Pantxis Taldea

Arazoetan Oinarritutako Ikaskuntza (AOI)

AOI-ren bidez, hots, Arazoetan Oinarritutako Ikaskuntzaren bidez, zenbait arazo aztertuko eta hauei buruzko hausnarketa egingo dut, kasu batzuetan klasean ikusitako zenbait pelikulaz baliatuz.

1arazoa

Lehenengo arazo hau, experimentakzion saioan landu nuen, hiru ikuspegi ezberdin aipatu nituelarik: selektiboa, integrazioa eta inklusioa, azken hau, hezkuntza sistema guztietan lortu beharreko erronka izanik. Ikasle guztiak berdintasunean heztu behar ditugu, hau da, diskriminazio eta bazterketarik gabe, bakoitzak bere beharren eta zailtasunen arabera trataera ezberdin bat jasoz.

2arazoa

3arazoa

Honi irtenbidea emateko, Pujolas P. (2004) Aprender juntos alumnos diferentes irakurgaiaren bidez landutako, eskola inklusiboarako  ezinbestekoak diren bost postulatu ezberdinak erabiliko ditut.

4arazoa (Elling pelikula)

Zenbatetan ematen dira horrelako elkarrizketak ikastetxetan? Pertsona guztiak ezberdinak garen neurrian, bakoitzak garapen eta erritmo ezberdin bat izango du. Horrelako kasuetan, ikaslea ez da inoiz erantzunik geratuko behar, ezta gutxiagorik ere. Honen aurrean, irakaslea, tutore moduan, bere zeregina, ikasle horren zailtasunak eta beharrak aztertzea izango da, gerora, edozein motatako laguntza izan beharrekotan, dagokion laguntzaile edo espezialistarekin hitz egin ahal izateko, behar hauei ahalik eta hobeen erantzuna emateko.

Benetan jarrera gogotsua izatea ezinbestekoa da, prestutasuna erakustea alegia. Hezitzaileen formakuntza eta prestakuntza etengabea izan behar da. Ikasleengan konfiantza eta haiengan  sinetsi beharra dago, itxaropenak izan behar ditugu. Izan ere, irakasleak sinesteen ez badu, nork  edukiko du konfiantza haiengan?

Arazo hau irakurtzerakoan, etiketen erabilera eta honekin lotuta dagoen pygmalion efektua etorri zait burua, hauek ikasleengan sortu dezaketen eragina izugarria delarik.

5arazoa (Profesor Lazhar pelikula)

Honetan, espezialista ezberdinak eta hauen funtzioak aztertu genituen, laguntza irakaslea, aholkularia, eta logopedarenak batik bat.

Horrez gain, Haur Hezkuntzako gelan  ikasleen arteko taldekatzeak duen garrantzia goraipatu nahi nuke. Batzuetan, bikoteka lan egitea baliagarria izango da, gehien dakiena gutxien dakienarekin jarriz. Beste batzuetan, elkarrekin pentsatzen jartzeko talde txikietan edo talde handietan (hetereogeneoak) lan egitea aberasgarria izango da, eta beste batzuetan, aldiz, banaka edo era indibidualean. Baina, guzti horren gainetik, berdinen arteko elkarreraginak sustatu behar ditugu, pentsamendua eta ezagutzeko biderik esanguratsuena baita.

Honen aurrean, irakasleak ikasleen premiaren arabera nola lagundu behar duen pentsatu behar du, motibazioa momentu orotan bultzatuz. Horrez gain, informazio baliagarria lortzeko xedearekin, bibliografia eta autore ezberdinak bilatuko ditu, hau da, baliabide ezberdinak erabili. Gainera, ikasle bakoitzaren erritmoa errespetatzea ezinbesteko baldintza izango da, bakoitzak garapen ezberdina baitu, eta beharren arabera aukerak eskaini behar ditu.

6arazoa

6 arazo hau, laguntza eta laguntza zerbitzuak ekarpenean egindako azalpenen eta hausnarketen bidez landu nuen, laguntza moten sailkapena eta laguntza terminoaren esanahia azaldu nuelarik.

7arazoa (Si Puó Fare pelikula)

Si può fare (2008) - Giulio Manfredonia

"Si Puo Fare" filma, Italiarrez izan arren, gazteleraz dauden subtituluak lagungarriak izan dira pelikula ulertzeko. Lerro hauen bitartez, pelikulan agertzen diren zenbait egoera, gaur egungo irakasle baten egunerokotasunaren lanarekin lotzen saiatuko naiz.

Nello, gaixo psikiatrikoen kooperatiba bat kudeatzeko ideia du. Honek, kooperatibaren kideei ogibide bat ikastea proposatzen die, bakoitzari bere gaitasunetan oinarritutako bat datorren lana burutuz, eta hauek dituzten ezintasunak alde batera utziz, gai direla erakutsiz eta benetako langileak direla erakusteko. Normalizazio printzipioak lortu nahi duen moduan, pertsona guztiak, bere urritasunak edo ezintasunak edozein izanda ere, bizitza normaletik ahalik eta gertuen bizitzea, gainerako herritarrok ditugun eskubide berdinak lortuz.

Gure pentsamendua aldatu behar da, eta “arraro” hitza ahaztu. Izan ere, haiek ez dira arraroak, bazik eta gu horrela ikusten ditugula, eta ondorioz, baztertu egiten ditugula, hauen gaitasunak goraipatu beharrean, haien ezintasunetan edo zailtasunetan fijatuz. Pertsonak dira, bere osotasunean, zailtasun eta ahalmenekin.

Guk irakasle bezala, haur bakoitzak dituen ahalmenak eta gaitasunak kontuan hartuta, hauek garatzeko indarra eginez, eta ezintasunak alde batera utziz, beti ere, bakoitzaren ezaugarriak eta kontuan gartuta eta guztiei aukera guztiak eskainiz. Honetan oinarrituz, ikasleak taldekatzeko garrantzia azpimarratzea nahi dut, bata besteari konpentsatuz, eta elkarren arteko kolaborazioa eta parte hartzea sustatuz.

Bestetik, pelikula honek transmititzen duen beste ideia bat, medizinaren erabilera da, beharrezkoa ez de medizinaren erabilera alegia. Gaur egungo gizartean, medizinaren erabilera zabaldu egin da, eta beharrezkoak ez direnean ere erabiltzen hasiak dira. Soluzio edo irtenbide bakarrak direla uste dugu, eta erratuta gaude. Pelikulan islatzen den bezala, pertsona hauek, medikamendua baino, errealizatuta sentitzea behar dute, eta gauzak egiteko gai direla sinestea.

Honekin ere, gu irakasle moduan, talde edo eremu txikietan egiten ditugun aldaketak eta aurrerapenak, gerora, eremu zabalagoetara hedatzeko aukera dagoela esan beharra dago, ez dugula pentsatu behar, gela barruan egindako aldaketak gelan gelditu behar direla. Horretarako, nahiz batzuetan besteen laguntza eta konfiantza  ez izan, gauzak aurrera eraman ahal direla baieztatu behar dugu.

Adimen urritasuna eta familia

Oraingoan, familiaren garrantziaz aritu naiz, hauek baitira, haurren sostengu eta laguntzari oinarrizkoenak. Hauek betetzen duten funtzioak, eta bere gain hartzen dituzten ardurak, funtsezkoak izango dira haurraren oinarrizko  beharrak asetzeko eta haien etorkizuna bermatzeko. Horretarako, aurreko egunean irakurritako "El Ciclo vital de la familia de la persona con disminución psíquica" irakurgaia oinarri hartuta, hurrengo lerroak idatziko ditut.

Emakumea, haurdun gelditzean, kasu gehienetan beldurra sentitzen dute, bere haurra osasuntsu ez jaiotzearen beldurra hain zuzen ere. Hori dela eta, hauek betetzen duten poztasunaz gain, jaiotzaren momentua iristeko irrikan egoten dira.

Jaioberri batek, dinamika familiarra erabat aldatzen du, eta are gehiago, jaioberria adimen urritasuna edo bestelako nahaste bat pairatzen duenean. Horrelako berriak bat-batekoak izan edo ez, ez dira gustukoak inorentzat, eta ondorioz, onarpen prozesua luzea eta gogorra izaten da.

Gurasoak, aipatutako prozesu luze horretan, hiru fase ezberdinetatik pasatzen dira.  Denok dakigun bezala, familia bakoitza testuinguru ezberdin batean bizi da, mundu bat da, eta horren arabera, familia bakoitzaren erantzuna ezberdina izango da, eta prozesuari euren estilo eta heldutasunaren arabera egingo diote aurre.

Hasiera bateko momentua oso gogorra da, eta bertan sentimendu eta egoera emozional ezberdinetatik pasatzen dira.  Momentu horretan shock  egoeran daudela esan daiteke. Ez dute ulertzen zergatik haiei gertatu zaien, eta onartzea kostatzen zaie. Hori dela eta, garrantzitsua da, gurasoak beste guraso elkarteen erreferentziak jakitea, informazioa eta enpatia jasotzen duten bitartean.

Erreakzio fasea dator gero. Bertan, gurasoek ez dute onartzen, ukatzen dute haien seme-alaba urritasunen bat izatea. Baina fase hau gainditze ezinbestekoa izango da aurrera egiteko. Izan ere, guraso batzuk ez dute onarpena izaten eta ezin izaten dute aurrera jarraitu. Gainera ez sinestea ematen denean, mediku batetik bestera joaten hasten da, errealitatea behingoz asimilatzeko. Garrantzitsua da profesional bat baino gehiagoren iritzia eta diagnostikoa izatea, guztien arteko kontrastea egin ahal izateko. Etapa honetan, gurasoak lasaitzen saiatu behar gara, gertu sentitu behar gaituzte.

Azken fasea, errealitatearen onarpen mentala da, eta berehala era aktiboan  jartzen dira. Zer egin daiteke? Nola lagundu dezakegu gure seme-alaba? Horrekin batera, gainerako familiari, ingurukoei eta beste anaia-arreba izatekotan, azaltzeko garaia da, eta hori gurasoei dagokie.

Familia hauek energia fisikoaren, psikologikoa eta emozionala izatea ezinbestekoa izango da eguneroko errutinak aurrera eramateko. Etengabe lanean eta informazioa jaiotzen dabiltza, haien seme-alabaren beharrak erarik egokienean erantzun ahal izateko. Aipatzeko da, batzuetan, familian eta testuinguruan egin behar diren moldakuntzak oso garestiak direla, eta edozeinek ezin izaten du nahi beste aldaketa egin.

Honelako esperientzia bizi izateak, familiaren pentsamendua eta jarrera baldintzatzea eta aldatzen dakar. Hauen ardura, esan bezala, haurraren beharrak erantzutea eta oinarrizko gaitasunak garatzen laguntzea izango da, normalizazio printzipioaren bidez. Horrez gain, egoera berdina duten familiekin harremanetan eta esperientziak edo egunerokotasuna elkartrukatzea garrantzitsua izaten da haientzat. Baina, garrantzitsuena, elkarteekin, laguntza zerbitzuekin, eta eskolarekin taldeka eta norabide berean lan egitea izango da, hauen arteko kolaborazioa eta koordinazioa sustatuz.

Adimen urritasuna duten haurren eta familien inguruko harremanaren inguruan, klasean, "María y yo" dokumentalaren inguruan mintzatzen egon ginen, hau baita goian azaldutakoaren isla.  Dokumentalak, María izeneko neska baten egunerokotasuna eta eguneroko errutinak  azaltzen du, hau autismoa duelarik, non familiaren esfortzu eta lan gogorrari esker, autonomia eta autoesimua lantzen duten saiatzen diren.

Kultura, Kulturaniztasuna eta kulturartekotasuna

Kultura

Kultura, oro har, gizarte edo gizatalde baten ezaugarri diren berezitasun espiritual, material, intelektual eta afektiboak dira. Arteaz gain, honen barnean dira bizimodua, oinarrizko eskubideak, balio sistemak, ohiturak eta sinesmenak. Kultura hiru ezaugarritan oinarritzen da: nazionalitatea, etnia eta erlijioa. Hiru ezaugarrietan badago ikuspuntu bat: kultura norberak duen zerbait da, pertsona bat kultura batekoa da eta moldeatu egiten gaitu. Gu gara kultura horretakoa eta ondorioa: halakoak gara.

Kulturaniztasuna

Kulturaniztasuna giza-antolaketa eredu bat da; honen arabera arazorik gabeko bizikidetza posible da, kulturalki, erlijiosoki edo linguistikoki talde edo komunitate etnikoak desberdinak izan arren. Era berean, kulturaniztasunak ez du giza talde guztien arteko ezagutza bermatzen, eta ondorioz estereotipoak  maiz erabiltzen dira.

Kulturaniztasunaren oinarrizko ideiak hauexek dira:

• Desberdintasun kulturalak, etnikoak, erlijiosoak, linguistikoak edo arrazakoak onartzea eta era positiboan baloratzea.
• Baloreei, etniari, erlijioari eta abarrei dagokienean, besteen aldean desberdin izateko eskubidea defenditzea eta aldarrikatzea.
• Eskubide eta betebeharren berdintasuna onartzea aniztasunaren funtsezko ideia da.

Kulturartekotasuna

Kulturartekotasuna pentsamolde bat da, pertsona eta kultura bakoitzak bere errealitatea adierazten duelarik, ezin daitezke bere osotasunean ezagutu.

Kulturarteko planteamendu honek hauxe esan nahi du:

• Hezi behar da ez dagoela egiaren jabe den pertsonarik ez kulturarik ere pentsatuz.
• Egia ez dela bukatutzat edo ondo definitutzat hartu behar dugun “tokia” pentsatzea, etengabeko sormen prozesua baizik, zeinetan pertsona eta kultura oro inplikatuta gauden.
• Ez garela gizaki isolatuak eta ingurukoa ez dela aurre egin behar diogun etsaia ulertaraztea, beste izaki bizidunekin elkarloturik gaudela baizik.
• Besteei ezagutza ez dela objektua ulertaraztea, inguruarekin era armoniatsuan hezteko modua baizik.

Kulturartekotasuna nahas daiteke beste kontzeptu batzuekin: beste kulturetako pertsonekin bizitzea, beste pentsaerarekiko interes kultural edo beste herrien ohiturak ezagutzeko jakin-minarekin. Baina kulturartekotasuna, batez ere, jarrera bat da, nork bere burua eta bere kultura hautemateko modua, mundua deitzen diogun horretan partaide eta elkarlotuak garela onartuz. Bizitza beste era batzuetan somatzeko eta sentitzeko barne joera da.

 

Kulturarteko harremanetan eragina duten jarrerak

1- Jarrerak. Jarrerak dira gure balioen barneko adierazpena. Jarrerak joerak dira, gureganatuak eta iraunkor samarrak  objektu bat, pertsona bat edo gertaera bat era jakin batean ebaluatzeko eta haien aurrean bat datorren moduan jokatzeko.

2- Estereotipoak. Giza talde batzuei buruz egiten ditugun irudi sinplifikatuak eta orokortuak dira. Gehiengoak bat egiten du ideia hauekin eta taldekotzat hartzen diren pertsonei eransten zaizkie. Estereotipoen berezitasuna zera da: egiazkoak eta faltsuak direla aldi berean, onak eta txarrak. Egiazkoak dira aukeratutako ezaugarriak existitzen direlako, nahiz eta askoren arteko aukeraketa bat baino ez izan eta ezberdintasun indibidualak kontuan ez hartu. Eta faltsuak dira beraien aukeraketa interesatuak errealitatea distortsionatzen duelako eta subjektu indibidual gisa harturikoak ezin duelako ezarri, ezta bete giza talde oso baten profila. Normalean, aurreiritzien oinarriak dira eta ezjakintasuna dagoenean eta aldi berean, objektu, ideia hori ezagutzeko edo aztertzeko borondaterik ez dagoenean sortutikoak.

3- Aurreiritziak. Jarrera multzo bat da, gehienetan zurrunak eta ez aldekoak, zerbaiten edo norbaiten aurrean erakusten direnak eta aurrez burutuak. Aurreiritziak gizartean oso orokortuak egoten dira eta horregatik bereganatzen dira hain errez. Jarrera hauek ez dira bakarrik banakako aldartea, iritzi pertsonal eta afektibo bat baino gehiago dira. Izan ere, kasurik gehienetan epaiketa balio dute.

4- Bereizkeria. Prozesu bat da non talde jakin batzuei gutxiagotasun edo gutxiespen tratua ematen zaien, arrazoi desberdinengatik: sexoa, arraza, erlijioa, etab. Bidegabeak diren arrazoietan oinarritzen da eta  galarazten du gizartean ekintzetan pertsonen parte hartzea soilik talde horretako partaide direlako. Aurreiritzien arabera jokatzen denean, gehienetan bereizkeria gertatzen da.

5- Arrazakeria. Giza talde desberdinen artean hierarkia bat ezartzen duen jarrera da, giza talde batzuek beste batzuek baino  nagusitasun fisikoa edo intelektuala dutelako ustean. Menderatzea justifikatzen du, beraz, talde batzuen bereizkeria eta bazterketa. Iritsi daiteke justifikatzera gutxiagotzat hartzen diren arraza batzuen desagerpena edo suntsipena. 

Pedagogia sistemikoa

Pedagogia sistemikoa gure egungo hezkuntza errealitatea aldatzeko erabilgarria dela uste dugu, benetako eskola inklusiboa lortzeko bidea. Honen bidez, gaur egun ematen diren ezberdintzeak eta bazterkeria alde batera geldituko lirateke, guztion parte hartze eta elkarlanari lekua utziz. Denon artean eraikiko ditugu heziketari lotutako espazioak, koherenteagoak eta ikaslearen errealitatetik hurbilagoak.

Hezkuntza komunitatea guztion artean eraiki behar da, zuzendaritza, irakasle, ikasle zein familiaren artean. Bakoitzaren jatorrizko kultura, hizkuntza edota gaitasunak ez dira guztion arteko harremanak gauzatzeko oztopo izan behar, pertsonen arteko interakzioak ezagutzaren oinarria baitira.

Eskolari buruz dugun ikuspegia zabaldu behar dugu, bai guk, baita gizarte osoak ere. Denon lana beharrezkoa da gizarte inklusiboa lortzearen erronka gainditzeko. Horretaz gain, sistema batean zerbait aldatzen bada, sistema osoan eragina duela erakusten du.

Ikuspegi aldaketa horren barruan, irakasleek ikasleekiko duten ikuspegia aldatzeko baliagarria da, ikasleak ikasle onak eta txarrak bezala sailkatzeko ohitura alde batera utziz. Jarrera edota jokabide baten atzetik haurraren familia edo bizitza dago eta guzti hori eskolara dakarte, bestelako jarrera edota jokabide izateko aukerarik izan gabe.

Bestalde, arazoak ere beste ikuspegi batetik ikusi eta aztertzeko erabilgarria da eta horri esker arazoei irtenbideak bilatu eta aurre egitea lortzeko. Azkenik, hezkuntza komunitatetan bakoitzak duen lekua edota funtzioa ulertzeko lagungarria da, bakoitzari non dagoen, zertarako eta zer lortuko dugun bere lanari esker sentiarazteko.

Alderdi aipagarriena familiaren inklusiboa eta parte hartzearen garrantzia da, askotan aipatzen dugun arren, gaur egungo hezkuntza sistemaren hutsune handienetarikoa dela esan dezakegu, eta horretan lan egitea ezinbestekoa da. Pedagogia sistemikoaren teoria egunerokotasunaren praktikan txertatu beharko dugu, gure hezkuntza helburuak lortzeko asmoz. 

Howard Gardner eta adimen anizkunaren teoria

Orain arte, adimena eta  ikasketarako gaitasuna sinonimotzat hartu dira, eta horrekin batera, gizakiok inteligentzia bakarra genuela pentsatu izan da, inteligentzia hori test-en bidez neurtzen zelarik. Ondorioz, test froga horien arabera, pertsonen adimena sailkatu izan da, pertsona azkarrak edo ez hain azkarrak nabarmenduz.

Hori dela eta, eta horren kontra eginez,  Howard Gardner-ek gizakiek duten trebetasun-aniztasun zabala zehazteko, Adimen anizkunaren teoria proposatu zuen. Teoria horren arabera, inteligentziak dimentsio anitz omen dituela defendatzen du. Horretaz gain, Gadnerrek, pertsona bakoitzak, inteligentzia mota batzuk beste batzuk baino garatuagoak dituztela defendatu zuen.  

Hauek izan ziren, Gardenrrek proposatuitako 7 intelgientziak

• Hizkuntza-adimena: Hitzak modu eraginkorrean erabiltzeko gaitasuna izatea.
• Adimen logiko-matematikoa: Zenbakiak ere eraginkorrean erabiltzeko gaitasuna eta era egokian arrazoiteko gaitasuna eukitzea.
• Adimen espeziala: Ikusmenaren eta espazioaren mundua zehazki hautemateko trebetasuna izatea.
• Adimen gorputzeko-zinetikoa: Ideia eta sentimenduak adierazteko gorputz guztia erabiltzeko gaitasuna eta gauzak moldatzeko eskuak erabiltzeko trebetasuna eukitzea.
• Adimen musikala: Musika hautemateko, bereizteko, eraldatzeko eta adierazteko gaitasuna izatea.
• Pertsonarteko adimena: Beste pertsonen asmoak, motibazioak eta sentimenduak hautemateko eta bereizteko gaitasuna edukitzea.
• Pertsonaren baitako adimena: Nork bere ekintzak burutzeko erak egokitzeko gaitasuna izatea.
• Adimen naturala: Ezagutu, behatu eta interpretatu ahal izateko gaitasuna da eta honetarako zentzumenek beraien garrantzia dute. Adb.: Charles Darwin, artzainak…

Denok ulertu behar dugu adimena eta inteligentzia guztiok dugun zerbait dela eta garatzen ez bada geldi dirauten giharrak bezala ahulduko direla.  Inteligentzia guztiak beharrezkoak dira, eta denak garrantzitsuak dira. Eskolan, batez ere, adimen logiko-matematiko eta adimen linguistikoa lantzen dira. Baina  jarrera hau aldatu behar da, eta gainerako adimena bultzatu beharko lituzke ikastetxeak, adimena ez baita adimen kognitibo soila.  Edo, akaso, bi adimen motetan oinarritzen den hezkuntza sistema egokiena da gero eta konplexuagoa den gizarte honetan bizitzeko? 

Bestetik ere, arlo emozionala adimenarekin zuzenean dago lotuta, txarto gaudenean (triste, urduri, nekatuta…) arreta mantentzea edo adi egotea askoz zailago egiten zaigu. Beraz, Hezkuntza prozesu osoan zehar, eta Haur Hezkuntzako etapan bereziki emozioak lantzea eta kudeatzea, irakasleen zereginetako bat izan behar da, egoera emozionala gainerako jarduerak eta adimenak garatzeko oinarri baita.

Emozioen garrantziekin jarraituz, psikologian doktorea eta EHUko irakaslea den Maria Jose Ortiz-ek hikhasi aldizkarian argitaratutako elkarrizketan aipatutako esaldi jarriko ditut.

"Gaur onartzen da emozioak oso erabilgarriak direla, ingurura moldatzen laguntzen baitigute baita ezerosoak zaizkigunek ere. Esaterako; beldurra, tristura, amorrua, edo kulpa. Baina, gainera, ikerketa eta esperientzia klinikoak frogatu du pertsonak, izan haurrak zein helduak, emozionalki konpetenteak direnean (hau da, euren egoera emozionalez kontziente direnak, emozioak ezagutzen eta ulertzen dituztenak, horiei buruz hitz egiten dutenak, besteen emozioekin enpatizatzen dutenak eta euren emozioak eta adierazpenak erregulatzeko gai direnak), ongizate afektibo eta sozial handiagoa sentitzeaz gain, arrakasta gehiago dutela eskolan zein eremu profesionalean eta, are gehiago, osasun hobea izaten dutela. Aldiz, oraindik orain eremu batzuetan emozioei beldurra zaiela nabari da."

Laguntza eta laguntza zerbitzuak

Laguntza, pertsonen garapena, hezkuntza, interesak eta ongizatea bermatzen duen estrategia eta baliabideen multzoa zela aipatu genuen klasean, Parrillasen arabera, lau laguntza mota ezberdin daudelarik, hauek, pertsonen beharrak erantzuteko moduaren arabera sailkatuta.

• Laguntza terapeutikoa
• Laguntza kolaboratiboa
• Kontsultazko laguntza
• Laguntza curricularra

Batzuetan, laguntza, umearen beharrak era indibidual batean erantzuteko baliabide gisa dela esaterakoan erratuta gabiltza. Izan ere, laguntza, umearentzat ez ezik, irakasleentzat edo umea inguratzen duen pertsonarentzat ere bada, eta testuinguruan kokatzea funtsezkoa izango da aurrera jarraitu  eta era egokian egin ahal izateko.

Gainera, gehienetan, laguntza espezialisten beharrarekin erlazionatzen dugu, hauek ezinbestekoak balira bezala. Eta, figura hauek oso garrantzitsuak eta lan handia egiten duten arren, tutorea izango da, gela bakoitzaren espezialista, eta etxean, gurasoak izango dira espezialistarik onenak. Izan ere, batuetan espezialisten laguntzaz baliatzen gara, beharrezkoa ez denean ere.

Horrez gain, espezialistekin jarraituz, esan beharra dago, hauek eskolari laguntzeko direla, eskolak umearen beharrak eta zailtasunak era egokian erantzun ahal izateko.  Ohitura dago umeari laguntza emateko erabiltzea, eta hori ez litzateke horrela izan behar.  

Laguntzaren esanahia eraldatzeko eta espezialisten figurarekin erlazionatzen usteko garaia da. Laguntza, metodologia edo pentsamendu aldaketa hutsa izan daiteke, gelako espazioa eta denboraren antolamendua, etab. Vigotskyren esanetan, elkarren arteko elkarreraginaren bidez, pentsamendua eta ezagutza eraikitzen da, eta horretan taldekatzeak garrantzi handikoa dira. Batzuetan, bikoteka lan egitea baliagarria izango da, gehien dakiena gutxien dakienarekin jarriz. Beste batzuetan, elkarrekin pentsatzen jartzeko talde txikietan edo talde handietan (hetereogeneoak) lan egitea aberasgarria izango da, eta beste batzuetan, aldiz, banaka edo era indibidualean. Antolamendu txiki eta sinple hori, laguntza bezala har daitezke, inongo espezialistaren laguntzarik gabe.  Aldaketaren ikuspegia pentsamenduan izatea ezinbestekoa da, benetako inklusioa eta eskola aktiboa bultzatzeko.

Azkenik, espezialistak garrantzitsuak dira baina, irakaslearen banakako lana ez ezik, irakasle taldearen arteko kolaborazioa ezinbestekoak dira, hauen koordinazio, kooperazio eta kolaborazioaren bidez, umeei erantzuna eman hala izateko. Hitz gutxitan esanda, tutorearen, irakasle taldearen eta gainerako espezialisten arteko talde lana beharrezkoa izango da, ikasleen zailtasunei erantzun egokia eman ahal izateko.

Hurrengo lerroetan, ikastetxeko irakasle edo tutore batek egunerokotasunean izan ditzakeen laguntza zrebitzu ezberdinak azalduko ditut.

Hezkuntza Berezia (HB): Hezkuntza Premia Bereziak dituzten ikasleei zuzendua dagoen hezkuntza da.

Aholkularia/Kontsultorea: Irakasle-tutoreei eta irakasle-taldeari laguntza eta orientabidea eskaintzen dio Hezkunza Bereziari dagozkion gaietan. Hezkuntza Bereziko espezialistak izaten dira.

Orientatzailea: pedagogo, psikologo edo psikopedagogoak dira eta normalean DBHn dihardute (nahiz eta ikastetxe pribaturen batean HHn eta LHn ere jardun dezaketen). Beren zeregin nagusia ikastetxeko irakasleei eta bereziki tutoreei aholkuak eskaintzea da, horiek koordinatzea eta laguntzea. Eskola- eta lanbide orientazioari eta orientazio pertsonalari dagokien zereginetan, ikaslearen ikaskuntza zailtasunekin eta nortasunarekin zerikusia duten alderdien inguruko esku hartzearen plangintzan, aniztasunaren lanketan, curriculum-egokitzapenetan eta e.a. parte hartzen du.

Pedagogo Terapeutikoa (PT): Irakasleen taldeko irakasle bat izan ohi da, Hezkuntza Bereziko espezialista dena. Honakoak dira bere funtzioak:

• Hezkuntza-premia bereziak dituzten ikasleekin banaka edo talde txikitan esku hartzea, gela arruntean zein  laguntza-gelan.
• Curriculuma ebaluatzerakoan lankidetzan aritzea.
• Curriculum-egokitzapen indibidualak egiterakoan eta garatzerakoan lankidetzan aritzea.
• Material didaktikoak prestatzerakoan lankidetzan aritzea.
• Familiekiko harremanetan lankidetzan aritzea.
• Irakasleekin lankidetzan aritzea ikasleen aniztasunari erantzuteko.

Hezkuntza Laguntzarako Espezialista: HPBak dituzten ikasleen laguntzaile/hezitzaile izaten dira eta haiekin gela arruntean egon ohi dira. Ikasleek dituzten behar zehatzei erantzuna ematen diete eta irakasleekin elkar-lanean dihardute.

Ikastetxetik kanpoko laguntza zerbitzuak: Ikastetxeetan bertan kokatzen ez diren laguntza-zerbitzuak dira. Profesional anitzeko talde multiprofesionalak dituzte eta lurraldeen edo autonomia erkidegoen araberako eremua dute. Adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoan Berritzeguneak dute izena eta Nafarroan CREENA.

Talde Multiprofesionalak: Laguntza-zerbitzuetan parte hartzen duten profesional anitzen taldeak dira (psikologoak, pedagogoak, logopedak, fisioterapeutak…). Diagnostiko psikopedagogikoa, eskolatze-proposamena eta hezkuntza-premia bereziak dituen ikaslearen jarraipena egitea dute helburu. Ikasle horien irakasleen eta laguntzaileen aholkularitzaz eta orientabideaz ere arduratzen dira. Talde horietako kide guztiek funtzio orokor eta funtzio espezialista bana dute prestakuntza espezializatua jaso duten hainbat programatan.

Ebaluazio psikopedagogikoa: Ebaluazio psikopedagogikoa irakaskuntzaren eta ikaskuntzaren prozesuan esku hartzen duten elementuei buruzko informazio garrantzitsua jasotzeko, aztertzeko eta baloratzeko prozesua da. Berorren helburua da beren garapen pertsonal edo/eta akademikoan desegokitzeak dituzten edo izan ditzaketen ikasleen HPBak identifikatzea, baita curriculum-proposamenaren eta beharrezkoak izan litezkeen laguntza-moten inguruko erabakiak oinarritzea eta zehaztea ere. Honakoetan oinarrituko da:

• Curriculum-ebaluazio batean.
• Ikaslearen eta irakasleen eta ikaskideen arteko elkarreraginaren behaketan.

Horietan kontuan izango da eskolako eta familiako testuingurua.

Curriculumaren Norbanakoaren Egokitzapena (CNE): ikasle batek eskolatzearen aldi batean edo eskolatze osoan zehar izan ditzakeen HPBei erantzuteko curriculumaren elementuetan (helburu, eduki, ebaluazio irizpide, metodologia eta antolamenduan) egiten diren aldaketak dira.

Curriculumaren Sarbiderako Egokitzapena (CSE): Egokitzapen mota hori beharrezkoa izango da ikasleak hezkuntza sistemarako eta hezkuntza-jardueren sarbiderako bitarteko arruntak erabiltzea eragozten dioten HPBak dituenean. Ikaskuntzarako sarbidea izateko beharrezkoak diren laguntza tekniko eta pertsonalei egiten die erreferentzia. Adibidez, gorra den ikasle batek posiblea da, besteak beste, zeinu hizkuntzaren interprete bat behar izatea.

Gela arrunta: ikasleen ohiko gelak, hezkuntza berezikoak ez diren gelak.

Laguntza gela: Gela arrunteko baliabideekin bakarrik erantzun ezin diren premiak dituzten ikasleen eskolatzean laguntzeko bitartekoei egiten die erreferentzia. Gisa horretako gelak ikastetxeetan bertan egon ohi dira. Ikasleei eskainiko zaien arreta egindako HPBen analisiaren eta testuinguruaren ebaluazioaren araberakoa izango da eta taldekakoa nahiz banakakoa izan daiteke, kasuen arabera. Arreta laguntza gelaren espazioan eskaini daiteke edo gela horretako irakaslea gela arruntera joan daiteke. Gela honetako irakasleak prestakuntza hezkuntza bereziko espezialistak (PT) zango dira.

Gela egonkorra: Ikastetxe arruntetan, zailtasun larriak izateagatik eta beharrezko curriculum-egokitzapenak egin arren, curriculum arrunta ikaskideekin elkarbanatu ezin duten edo gutxieneko zati batean bakarrik elkarbana dezaketen ikasleei erantzuteko sortutako gelak dira. Autismoaren espektroko nahasteak edo/eta adimen urritasunak dituzten ikasleak joan ohi dira bertara.

Hezkuntza Bereziko Ikastetxeak: HPBak dituzten ikasleei, horien larritasunaren eta iraunkortasunaren arabera, hezkuntza egokitua eskaintzea helburu duen ikastetxea dugu. Normalean ikasleek ohiko ikastetxean zenbait ordu igarotzen dituzte eta gero, hala behar izanez gero, posiblea da hezkuntza bereziko ikastetxe batera joatea zenbait orduz.

Ospitaleko ikasgelak: Ospitale-ikasgela batera joaten diren ikasleek lan-plan indibidual bat izaten dute, egoera horretan arreta eskaintzen dioten ikasleek eta bere ikastetxeko irakasleek egindakoa. Helburua ikaskuntza ikaslearen egoeraren arabera programatzea da, bi inguruneetan egiten den lana koordinatuz. Ospitaleko irakasleak PTak izaten dira.

Paulo Freire, zer da irakastea?