Kultura, Kulturaniztasuna eta kulturartekotasuna

Kultura

Kultura, oro har, gizarte edo gizatalde baten ezaugarri diren berezitasun espiritual, material, intelektual eta afektiboak dira. Arteaz gain, honen barnean dira bizimodua, oinarrizko eskubideak, balio sistemak, ohiturak eta sinesmenak. Kultura hiru ezaugarritan oinarritzen da: nazionalitatea, etnia eta erlijioa. Hiru ezaugarrietan badago ikuspuntu bat: kultura norberak duen zerbait da, pertsona bat kultura batekoa da eta moldeatu egiten gaitu. Gu gara kultura horretakoa eta ondorioa: halakoak gara.

Kulturaniztasuna

Kulturaniztasuna giza-antolaketa eredu bat da; honen arabera arazorik gabeko bizikidetza posible da, kulturalki, erlijiosoki edo linguistikoki talde edo komunitate etnikoak desberdinak izan arren. Era berean, kulturaniztasunak ez du giza talde guztien arteko ezagutza bermatzen, eta ondorioz estereotipoak  maiz erabiltzen dira.

Kulturaniztasunaren oinarrizko ideiak hauexek dira:

• Desberdintasun kulturalak, etnikoak, erlijiosoak, linguistikoak edo arrazakoak onartzea eta era positiboan baloratzea.
• Baloreei, etniari, erlijioari eta abarrei dagokienean, besteen aldean desberdin izateko eskubidea defenditzea eta aldarrikatzea.
• Eskubide eta betebeharren berdintasuna onartzea aniztasunaren funtsezko ideia da.

Kulturartekotasuna

Kulturartekotasuna pentsamolde bat da, pertsona eta kultura bakoitzak bere errealitatea adierazten duelarik, ezin daitezke bere osotasunean ezagutu.

Kulturarteko planteamendu honek hauxe esan nahi du:

• Hezi behar da ez dagoela egiaren jabe den pertsonarik ez kulturarik ere pentsatuz.
• Egia ez dela bukatutzat edo ondo definitutzat hartu behar dugun “tokia” pentsatzea, etengabeko sormen prozesua baizik, zeinetan pertsona eta kultura oro inplikatuta gauden.
• Ez garela gizaki isolatuak eta ingurukoa ez dela aurre egin behar diogun etsaia ulertaraztea, beste izaki bizidunekin elkarloturik gaudela baizik.
• Besteei ezagutza ez dela objektua ulertaraztea, inguruarekin era armoniatsuan hezteko modua baizik.

Kulturartekotasuna nahas daiteke beste kontzeptu batzuekin: beste kulturetako pertsonekin bizitzea, beste pentsaerarekiko interes kultural edo beste herrien ohiturak ezagutzeko jakin-minarekin. Baina kulturartekotasuna, batez ere, jarrera bat da, nork bere burua eta bere kultura hautemateko modua, mundua deitzen diogun horretan partaide eta elkarlotuak garela onartuz. Bizitza beste era batzuetan somatzeko eta sentitzeko barne joera da.

 

Kulturarteko harremanetan eragina duten jarrerak

1- Jarrerak. Jarrerak dira gure balioen barneko adierazpena. Jarrerak joerak dira, gureganatuak eta iraunkor samarrak  objektu bat, pertsona bat edo gertaera bat era jakin batean ebaluatzeko eta haien aurrean bat datorren moduan jokatzeko.

2- Estereotipoak. Giza talde batzuei buruz egiten ditugun irudi sinplifikatuak eta orokortuak dira. Gehiengoak bat egiten du ideia hauekin eta taldekotzat hartzen diren pertsonei eransten zaizkie. Estereotipoen berezitasuna zera da: egiazkoak eta faltsuak direla aldi berean, onak eta txarrak. Egiazkoak dira aukeratutako ezaugarriak existitzen direlako, nahiz eta askoren arteko aukeraketa bat baino ez izan eta ezberdintasun indibidualak kontuan ez hartu. Eta faltsuak dira beraien aukeraketa interesatuak errealitatea distortsionatzen duelako eta subjektu indibidual gisa harturikoak ezin duelako ezarri, ezta bete giza talde oso baten profila. Normalean, aurreiritzien oinarriak dira eta ezjakintasuna dagoenean eta aldi berean, objektu, ideia hori ezagutzeko edo aztertzeko borondaterik ez dagoenean sortutikoak.

3- Aurreiritziak. Jarrera multzo bat da, gehienetan zurrunak eta ez aldekoak, zerbaiten edo norbaiten aurrean erakusten direnak eta aurrez burutuak. Aurreiritziak gizartean oso orokortuak egoten dira eta horregatik bereganatzen dira hain errez. Jarrera hauek ez dira bakarrik banakako aldartea, iritzi pertsonal eta afektibo bat baino gehiago dira. Izan ere, kasurik gehienetan epaiketa balio dute.

4- Bereizkeria. Prozesu bat da non talde jakin batzuei gutxiagotasun edo gutxiespen tratua ematen zaien, arrazoi desberdinengatik: sexoa, arraza, erlijioa, etab. Bidegabeak diren arrazoietan oinarritzen da eta  galarazten du gizartean ekintzetan pertsonen parte hartzea soilik talde horretako partaide direlako. Aurreiritzien arabera jokatzen denean, gehienetan bereizkeria gertatzen da.

5- Arrazakeria. Giza talde desberdinen artean hierarkia bat ezartzen duen jarrera da, giza talde batzuek beste batzuek baino  nagusitasun fisikoa edo intelektuala dutelako ustean. Menderatzea justifikatzen du, beraz, talde batzuen bereizkeria eta bazterketa. Iritsi daiteke justifikatzera gutxiagotzat hartzen diren arraza batzuen desagerpena edo suntsipena.